diumenge, 24 de desembre del 2006

Caga Tió, la kristnaska donaculo

Kristnaska ŝtipo"Tió de Nadal" signifas "Kristnaska ŝtipo", kiu ankaŭ nomiĝas "Tió" ("ŝtipo"), aŭ "Tronca" ("trunko"), kaj estas mitologia elemento en la kataluna mitologio rilate al Kristnasko, tradicio disvastiĝinta en Katalunio. La klasika aŭ kampara formo de la Tió estas trunko elektita inter tiuj destinitaj al la varmigo de la hejmo aŭ al kuirado de manĵajoj.

La ŝtipo ne estis, principe, alia afero ol la trunko brulante hejme ĉe la kameno. Trunko kiu, brulante, donis varojn tiel grandvaloraj kiel la varmo kaj la lumo, kaj simbole ĝi oferis donacojn al la loĝantoj en la hejmo: sukeraĵo, dolĉaĵoj, nugatoj. La formo de la Tió de Nadal kiu troviĝas en multaj katalunaj urbaj hejmoj dum la kristnaska ferio estas ŝtipo proksimume 0,3m longa, nun ĝi stariĝas sur du aŭ kvar malgrandetaj baston-kruroj kun larĝa ridet-vizaĝo kolorigita sur la pli alta de la du finaĵoj, plibonigita de iomete ruĝa ŝtrumpa ĉapelo (tradicia kataluna ĉapo nomata "barretina") kaj ofte plasta nazo.

La 8an de decembro, katolika festo de la Senmakula Koncipiĝo, komenciĝas la zorgado de la Tió. Oni manĝigas ĝin kaj ĉiunokte oni kovras ĝin per lana litkovrilo tiel, ke li ne estos malvarma dumnokte. Je la tagmezo de la kristnaska tago (en iuj familioj la antaŭa vesper-nokto) oni disponigas taŭgan lokon en la manĝoĉambro aŭ en la salono por la Tió, dum la geknaboj prenas bastonetojn kaj iras al la kuirejo por varmigi la bastonetojn aŭ trempi ilin en akvo, laŭ familia tradicio. Ili atendas ke oni avertu ilin kiam ĉio estas preta. La afero konsistas pere de batoj kaj kantoj, devigi la Tió-n "feki" la desertojn, t.e. nugatojn kaj dolĉaĵojn, sekigitajn figojn eĉ "Cava" (pr. kava) (kataluna ĉampansistema vino) kaj la ludiloj por la infanoj. Kompreneble se iu infano ne bone kondutis la Tió fekas malpli da ludiloj eĉ nur dolĉan nigran karbon, kiun oni povas manĝi sed nenio plu, por averti la knabon pri la neceso ŝanĝi la konduton.
La kantoj devige enhavas la vortojn "Caga Tió!" (feku tió!), vortoj uzitaj sinonime de "Tió de Nadal". Unu kanto povus esti: "Feku tió / feku nugatojn / se tion vi ne faros / vi ricevos batojn." Kiam nenio plu restas por feki, Tió fekas salan haringon, ajlon, cepon aŭ urinas teren.

En tiu ttt-ejo http://www.xtec.net/~ealtimir/solhivca.htm estas tre interesa ekspliko de tiu festo: "Por kompreni tiun feston oni devas konsideri ke antaŭe la arbo estis la fonto kaj kruda materialo por ĉiuj iloj (tenilo de hakiloj, ŝoveliloj, marteloj, traboj, mastoj de pajlejo, bastonoj por marŝhelpi, trunkoj por kuiri kaj varmigi, tabloj, seĝoj, ŝrankoj, litoj, pordoj, eskaloj...), pro tio estis necese starigi feston en kiu la arbo estu la protagonisto, la festo de la arbo, en determinitaj mondpartoj oni ornamis la abiojn. alie dum arba bruligado oni prezentis ilin kiel fonto de ĝojo kaj gajeco, de kiu eliris dolĉajoj, nugatoj, dolĉaj trinkaĵoj... kiuj poste, dum la kristnaskaj ferioj oni konsumados.

La festo "Caga Tió" ankaŭ troviĝas aliloke sed kun malsamaj nomoj:en Eŭskio estas Olenzero-emborra, en Aragono ricevas la nomojn Troncada, Toza aŭ Tizón de Navidad, en Provenco nomiĝas Lo-Cacho-fio o Cachofio, en Bretonio estas Kef Nedelek, en Normandio estas Chouque, en Bessin Trefoué, en Vestfalio estas Christbrand, en Valo de Aran nomiĝas Nadau Tidún

La tradicio de la Tió povus havi rilaton al tiu, de la Kristnaskarbo, kiu ankaŭ estas tradicio en Katalunio, sed nur de antaŭ kelkjardekoj kiel tiu de Papà Noel, eble pro la influo de usonaj filmoj. En multaj mezaj kaj grandaj butikoj kie oni povas aĉeti donacoj por tiuj festoj oni trovas tiun blankbarbulon kiu salutas kaj disdonas propagandaĵojn. Ĝi estas anstataŭita post Kristnasko por la Paĝio de la Tri Saĝuloj, kiu ricevas la mendo-leterojn de la geknaboj. Jen du bildoj de la Ŝtipo, kaj la kampara/antikva kaj la urba/moderna: http://www.etnocat.org/festa/nadal/tio/tio.html .
(la informoj estas ĉerpitaj el vikipedio)

dijous, 21 de desembre del 2006

La kongreso de Amposta

Superinte la postefikojn de la Kataluna Kongreso de Esperanto, mi blogumetas nun pri ĝi profitante ke jam alvenis stoko da fotoj kaj kompilo da publikitaĵoj.
Laŭdire kaj laŭmiasperte, ĝi estis unu el la plej sukcesaj en la lastaj jaroj, ŝajne ni atingis la rekordan nombron de aliĝantoj: 150 (kvankam ne ĉiuj el ili partoprenis la aranĝon, aŭ ne plentempe).
Trafe estis organizi du malsamajn sed bonkvalitajn koncertojn. Unue Jomo, kiu ĉarmis al la juna (vidu foton) geularo, kaj sekvan tagon oni ĝuis la ensemblon Kaj Tiel Plu, kiu dorlotis nian animon.
Mi, kiel libroserva helpanto, ankaŭ povas raporti pri sukcesega vendado kaj vizitado. Inter la vizitantoj estis skipo de la ĉefa hispana televido, kiu promesis elsendi dimanĉe pri la aranĝo.

dimecres, 20 de desembre del 2006

V de Vivloĝejo

La salajro de mia patro en decembro 1979ª estis 230 €. Li laboradis kiel masonisto. En tiu momento iu proponis al li aĉeti domon. La vendoprezo estis 3.000 €.
Li decidis ne riski kaj plu vivi en luapartamento, sub bonaj kondiĉoj. Temis pri modesta loĝejo tamen bone situita, en la centro de vilaĝo proksima al Barcelono.
Post kelkaj monatoj, miaj gepatroj aĉetis terpecon en alia vilaĝo de la regiono kaj post malpli ol 5 jaroj da penado ili sukcesis plene pagi kaj eĉ konstrui 120 kvadratmetran loĝejon.

Pasis 27 jaroj. En 2006, en la sama vilaĝo kie ili loĝas, modesta apartamento 75 kvadratmetra, for de la centro kostas pli ol 210.843 €, kaj mi maltroigas.

En la jaro 1979 la kosto de apartamento egalis 14 monatsalajrojn de masonisto:
230 € x 14 monatoj = 3220 €.

En 2006, la salajro de ĵus diplomita inĝeniero pri informadiko sen laborsperto apenaŭ atingas 1200 € monate.
En 2006, modesta loĝejo kostas 175 monatsalajrojn (14 jarsalajrojn!) de informadika inĝeniero:
1200 € x 175 monatoj = 210000 €.

La nuntempaj gejunuloj bezonus monatsalajron 15000 eŭran por ekesti en la samaj kondiĉoj en kiuj estis niaj gepatroj komence de la 1980aj jaroj, kiam ili aĉetis loĝejon.
15000 € x 14 monatoj = 210000 €.

Tio estas problemo je tutlanda skalo, pro tio ni kunvokas al manifestaciego la venontan SABATON 23an DE DECEMBRO je la 17 h.
La ĉefa slogano estos:
“No podem tornar a casa per Nadal perquè encara no ens n'hem anat” (“ni ne povas reveni al la gepatra hejmo por kristnasko ĉar ni ankoraŭ ne foriris el ĝi)
La manifestacio en Barcelono komenciĝos en plaça Catalunya. . Vi povas plu informiĝi ĉi tie.
(la ekzemplo-rakonto ne estas mia, ĝi venis kiel cirkulero kaj mi tradukis la ĉefon)

dimarts, 19 de desembre del 2006

La Bulteno

LA BULTENO
No.0- Gener 2003

Benvolgudes i benvolguts:Això que teniu entre les mans (o millor dit: a un parell de pams del vostre nas) és una iniciativa que prenem des de BEK (Barcelona Esperanto-Kontaktejo) per a mirar d'omplir un espai de comunicació i difusió entre els esperantistes dels territoris de parla catalana que creiem que ara per ara està mancat de lligams."La Bulteno", doncs, serà a partir d´ara, i si vosaltres així ho voleu, un butlletí electrònic a disposició de tots els grups i individus interessats en l´esperanto sigui quin sigui el seu nivell o grau de compromís.Donat que l'àrea de difusió que proposem es la del País Valencià, el Principat i les Illes, i entenent que l'espai que obrim aquí és més un lloc on intercanviar informació del moviment a casa nostra que un lloc on practicar l'esperanto, les llengües a utilitzar podran ser indistintament l'esperanto i el català. Publicarem les vostres notes en la llengua que cregueu més convenient.
La vocació de LA BULTENO és la de sortir quinzenalment, per tal que les notícies siguin lo mes actuals possible, pero de moment, al estar en periode de prova, el farem mensual. L'enviament serà realitzat durant la primera setmana de cada mes.
Feu-nos arribar tot allò que cregueu interessant: activitats, cursos, noticies, visites del Pasporta Servo, conferències, peticions, queixes...
Nu, tiel komenciĝis en 2003 eta projekto kiu celis informadi esperantan kaj neesperantan publikon pri lingvaj kaj kulturaj aferoj el la vidpunkto de la esperanta komunumo. La iniciato prosperis dum kelkaj monatoj kaj poste ĉesiĝis. Nun ni renaskigas ĝin per nova formo kaj novaj rimedoj. La nova Bulteno plilarĝigos la enhavon kaj estos alirebla rete kiam ajn. Krom en esceptaj kazoj, ĉiuj artikoloj kaj informoj estos en la kataluna. Esperantlingvaj informoj aperos, kiel ĝis nun, en ĉiblogejo.
Por vizito al La Bulteno: www.labulteno.blogspot.com

dissabte, 16 de desembre del 2006

Elektrika Budho

En alia retejo mi trovis la jenan bildon: Budha statuo ĉirkaŭita de elektraj kandeloj kaj elektraj incensbastonetoj!
Jam delonge mi konstatis ke tiu fenomeno instaliĝis ĉe la katolikaj preĝejoj. Mi tute ne ŝatis tiun aŭtomatismon kiu signifas la rezignon pri tradicio, ritualo, aroma atmosfero, varmo kaj privateco.
Tio memorigas min pri la infanaj, respektive elektrikaj, ludiloj kiuj emas anstataŭi eĉ la proprajn infanojn: se maŝino ludas por si mem, kial kaj kiel ili ludu?
Se elektropovo formanĝas la ritualon, kial iri al meditejo?
Kataluna budhana grupo (samgo) lanĉis muzikdiskon kun tradiciaj budhismaj preĝoj modernigitaj, laŭ la gusto de "okcidentanoj". Tiam leviĝis multaj plendovoĉoj. Ĉu la esenco de kredoj kaj filozofioj komencis sian estingiĝon? Ĉu temas pli simpla evoluo? Sonĝas la androidoj pri elektraj ŝafoj?

divendres, 15 de desembre del 2006

Babel - Babelo

Premiere pri la filmo Babel

Plurilingües

EN CATALÀ
A catalunya es parlen, en virtut de la immigració, 250 llengües. N'hi ha dues d'oficials: el català i el castellà que, a grans trets, coincideixen amb el pes demogràfic dels seus parlants.
Aquesta diversitat lingüística ha estat notablement accelerada en els darrers anys degut a les noves tendències migratòries a nivell mundial. Això ha provocat el plantejament d'un gran repte: com realitzar la integració dels nouvinguts sense posar en perill el nostre model educatiu i lingüístic.
Cal tenir cura i alhora protegir la identitat i el bagatge cultural dels immigrants però també mantenir eines per a la cohesió social. Com a esperantista i defensor de l'ecolingüisme recolzo la idea que el català, la llengua pròpia de Catalunya, sigui el vehicle per a la integració de tots els ciutadans residents al nostre país. A partir d'aquesta premisa, el castellà ha de ser la (següent) llengua prioritària, per l'extensió del seu ús i els lligams històrics i socials amb el país.
En la mesura del possible s'haurien de crear també mecanismes institucionals per facilitar l'ús i la supervivència de les altres llengües.

EN ESPERANTO

En katalunio oni parolas, ŝulde al enmigrado, 250 lingvojn. Du el ili estas oficialaj: la kataluna kaj la hispana kiuj, pli malpli, koincidas kun la demografia pezo de iliaj parolantoj.

Tiu ĉi lingva diverseco estis akcelita en la lastaj jaroj pro la nuntempaj migrotendencoj je monda skalo. Tio surtabligis al ni grandan defion: kiel integrigi la novavenantojn sen endanĝerigo de niaj eduka kaj lingva modeloj?.

Gravas zorgi kaj protekti la identecon kaj kulturan posedaĵon de la enmigrintoj sed samtempe gardi, per adekvataj mekanismoj, la socian kunteniĝon. Mi, kiel esperantisto kaj subtenanto de la ekolingvismo, proponas ke la kataluna, la origina lingvo de Katalunio, restu kiel la vehiklo por la integriĝo de ĉiuj civitanoj loĝantaj en nia lando. Sekve al tiu principo, la hispana devas esti la (sekvanta) prioritata lingvo, pro ĝia vasta uzado kaj pro la historiaj kaj sociaj ligoj kun nia lando.

Laŭeble oni devus ankaŭ krei instituciajn ilojn por faciligi la uzon kaj supervivon de la ceteraj lingvoj.

dimecres, 13 de desembre del 2006

Dia 15 Sant Menhof



Els catalans tenim tema de discussió sobre quina és la festa més important de Catalunya. O bé la diada de l'11 de setembre o bé la diada de Sant Jordi, el 23 d'abril.

L'esperantisme català i, a la vegada l'internacional, poc a poc aferma el dia 15 de desembre com a diada de l'esperanto. Primer va ser la commemoració de l'aniversari de L.L. Zamenhof, l'impulsor de la llengua, després arribà la proposta de que en la mateixa data se celebrés el dia del llibre en esperanto i, finalment, s'obre camí la idea de convertir el 15 en una diada multidisciplinar i de divulgació en tots els fronts.

Una de les propostes més innovadores prové d'uns companys esperantistes d'Estats Units. Ells han suggerit que tots els simpatitzants de l'esperanto que posseeixin un bloc a la xarxa, redactin el contingut del dia 15 en bilingüe: en la llengua pròpia + en esperanto.

Com a tema suggereixen el de la comunicació i la utilització de les llengües, l'entesa entre els pobles, la política lingüística, etc.

Naturalment, qualsevol aportació pròpia serà benvinguda. Si no ets esperantiste i necessites ajuda en la traducció del teu article, fes-m'ho saber. Una altra visió del món és possible, un altre idioma és possible.

dimarts, 12 de desembre del 2006

Pinochet




Morto de homo neniam estas ĝojiga fenomeno sed mi esperas ke la historiaj kaj sociaj analizoj pri la agado kaj vivo de Aŭgusto Pinochet servos al mortigo de la malhumanismo kaj krueleco de kelkaj kondutoj.
Bedaŭrinde restas en la mondo ankoraŭ tro multaj diktatoroj kaj ankaŭ potenculoj kiuj per nur ŝajne demokratiaj reguloj kaj leĝoj decidas pri vivo kaj morto de aliuloj, sendepende ĉu la viktimoj estas kulpaj aŭ ne. Krom J.R. Mora (vinjeto)
El Roto estas unu el miaj plej ŝatataj acidaj desegnistoj. Li estas majstro pri sintezo kaj li frapas la realon per rekta vojo kaj nesuperebla klareco.

dimarts, 5 de desembre del 2006

Ressò d'un comunicat

COMUNICAT DE LA PLATAFORMA SALVEM CAN RICARTSOLIDARITAT AMB LA MAKABRA
Barcelona 4 de desembre de 2007

La Plataforma Salvem Can Ricart reunida amb caràcter d’urgència vol manifestar el seu posicionament davant l’ocupació de la fàbrica de Can Ricart per part de La Makabra. En primer lloc la nostra solidaritat amb La Makabra, per la seva lluita reivindicativa en poder aconseguir un espai on desenvolupar les seves activitats artístiques i culturals.Denunciar la ignomínia i humiliació a que han estat sotmesos per part del setge policial, així com els veïns que volien demostrar la seva solidaritat, impedint que se’ls hi pugues subministrar beguda, aliments i circular amb total llibertat. Volem deixar constància, d’ença del seu desallotjament el passat 20 de novembre, que han demostrat en tot moment un comportament pacífic lluitant amb el que saben fer, actuacions de circ i espectacle. Malgrat que el passat 24 de novembre va aprovar un nou Pla per Can Ricart, l’ocupació de Can Ricart visualitza que el tema no està resolt, ni en la preservació íntegre del recinte ni en els seus usos futurs. De cap manera acceptarem que un possible desallotjament policial dels companys de la Makabra serveixi com a pretext perquè les excavadores enderroquin les naus que ara ocupen que son les que l’Ajuntament malgrat el seu valor històric vol destinar a lofs. Volem fer palès que la Generalitat i l'Ajuntament han de fer complir la suspensió de les llicències d'obres i d'enderrocament, establerta des que es va iniciar l'expedient de catalogació patrimonial, fins que el Departament de Cultura no resolgui l'expedient promogut per aquesta plataforma de declaració del conjunt de Can Ricart com a Be Cultural d'Interès Nacional. Ambdues institucions són responsables que, fins que no es resolgui, no es faci cap acció d'enderrocament que posi en perill la seva conservació.Ens reconforta l’onada de solidaritat que malgrat les dificultats va mostrar el veïnat i molta mes gent . Especialment significativa va ser la visita i suport del relator de les Nacions Unides, Miloon Kothari, malgrat que en el primer moment la policia li va impedir l’entrada. Agraïm també la disponibilitat de la Creu Roja. Poblenou ha lluitat, i ho seguirà fent, per la preservació del patrimoni industrial, tant per la ciutat com per al país. Un patrimoni, que a part de preservar els espais i els edificis, tingui en compte també els usos i les persones. Això implica un nou model de fer ciutat que deixi de banda els interessos especulatius i que escolti l’opinió de la seva gent. En aquests sentit, i com a mostra, no entenem que Poblenou vulgui ser sigui dividit en cinc barris nous. Davant d’aquesta situació exigim un procés de participació ampli i real que fins ara no s’ha donat. Sols d’aquesta manera es poden estalviar conflictes, i possibilitar un ampli consens ciutadà. En aquest sentit demanem una reunió urgent amb l’alcalde Jordi Hereu amb voluntat de diàleg i apropament. En nom de la Plataforma Salvem Can Ricart i les entitats que la composem, vehiculem qualsevol resposta o punt de contacte a l’Associació de Veïns i Veïnes del Poblenou. (Manel Andreu, telèfon 639258006)
Mira també:http://www.salvemcanricart.org/